Της ΓΡΑΜΜΑΤΗΣ ΜΠΑΚΛΑΤΣΗ, τοπογράφου – πολεοδόμου μηχανικού
baklatsi@yahoo.gr

Συνεχίζεται η διαδικασία κατάρτισης του Κτηματολογίου και πλέον στις περισσότερες περιοχές γίνονται οι αναρτήσεις των στοιχείων των αρχικών εγγραφών, σύμφωνα με τις δηλώσεις ιδιοκτησίας που υποβλήθηκαν απο τους δικαιούχους ακινήτων.

Πολλά όμως είναι τα ακίνητα, κυρίως στις ορεινές, αλλά και νησιωτικές περιοχές της χώρας για τα οποία το Ελληνικό Δημόσιο έκανε δήλωση ιδιοκτησίας, λόγω χαρακτηρισμού τους ως δασικά στους δασικούς χάρτες που κατήρτισαν οι διευθύνσεις δασών. Σ’ αυτά τα ακίνητα το κτηματολόγιο ενέγραψε ως δικαιούχο το Δημόσιο, σύμφωνα με το τεκμήριο κυριότητας που θεσπίστηκε υπέρ του Δημοσίου με το β.δ. 17.11.1836 «περί ιδιωτικών δασών» και το ισχύον σήμερα αντίστοιχο τεκμήριο κυριότητας του Ν. 998/ 1979 και θεωρούνται ότι είναι δημόσια μέχρι της αναγνωρίσεώς τους ως ιδιωτικά. Κατ’ εξαίρεση η διάταξη αυτή δεν ισχύει στις περιφέρειες των Πρωτοδικείων των Ιονίων Νήσων, της Κρήτης, των Νομών Λέσβου, Σάμου, Χίου και Κυκλάδων, των νήσων Κυθήρων, Αντικυθήρων, καθώς και της περιοχής της Μάνης όπως αυτή ορίζεται από τα διοικητικά όρια των Καλλικρατικών Δήμων Ανατολικής και Δυτικής Μάνης.

Ως προς τα λοιπά δάση και δασικές εκτάσεις, εφόσον αυτά δεν είναι ιδιωτικά τότε κατά τεκμήριο θεωρούνται ότι ανήκουν κατά κυριότητα στο ελληνικό Δημόσιο, εφόσον κατά το χρόνο περιέλευσής τους στο Ελληνικό Δημόσιο είχαν τον χαρακτήρα δασικής έκτασης. Θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι ο χαρακτήρας του γεωτεμαχίου ως δασικού ή μη, αφορά μόνο τον χαρακτηρισμό της ορισμένης έκτασης και δεν συνεπάγεται αναγνώρισης κυριότητας.

Συνεπώς, εάν ένα γεωτεμάχιο θεωρείται ή χαρακτηρίζεται σήμερα από το Δημόσιο ως δασική έκταση, αυτό δε συνεπάγεται αυτόματα ότι ανήκει και στο Δημόσιο, αλλά εξετάζεται κατά περίπτωση ποια ήταν η κατάσταση του ακινήτου κατά το χρόνο που αυτό περιήλθε στο Δημόσιο.

Ηδη η «μάχη» της αναγνώρισης των ιδιωτικών εκτάσεων απέναντι στις διεκδικήσεις του Δημοσίου, ξεκίνησε με τις αιτήσεις διόρθωσης (ενστάσεις) που καταθέτουν χιλιάδες ιδιοκτήτες ακινήτων, όταν ενημερώθηκαν από το κτηματολόγιο ότι τα ακίνητα που δηλώθηκαν ή τμήμα αυτών δεν υπολογίστηκαν στην ιδιοκτησία τους, αλλά καταχωρήθηκε στο Ελληνικό Δημόσιο. Προκειμένου λοιπόν, να κερδηθούν οι υποβληθείσες ενστάσεις, θα πρέπει να συνοδεύονται με τα απαιτούμενα δικαιολογητικά έγγραφα που να αποδεικνύουν ότι, η έκταση περιήλθε στον ιδιώτη με νόμιμο τρόπο. Από την άλλη πλευρά το κτηματολόγιο απέστειλε ενημερωτικό έγγραφο στους αναδόχους μελετητές του κτηματολογίου, με το οποίο τους ενημερώνει σε ποιες περιπτώσεις δεν θα προβάλει δικαίωμα κυριότητας το δημόσιο και επομένως μπορούν να γίνουν δεκτές οι ενστάσεις των ιδιωτών.

• Σε ποιες περιπτώσεις δεν προβάλλει δικαιώματα κυριότητας το δημόσιο;

Το δημόσιο δεν προβάλλει δικαιώματα κυριότητας σε δάση και δασικές εν γένει εκτάσεις για τις παρακάτω περιπτώσεις:

1. Αναγνωρίστηκαν ως ιδιωτικά

α) Με τη διαδικασία του νόμου από 17/29 Νοεμβρίου 136 «Περί ιδιωτικών δασών».

β) Με τις διατάξεις Νόμου του 1888 «Περί διακρίσεως και οροθεσίας των δασών», εφόσον συντάχθηκαν πρωτόκολλα αποτερματισμού.

γ) Με αμετάκλητες αποφάσεις των πολιτικών δικαστηρίων, στις οποίες διάδικος, αρχικός ή κατά παρέμβαση, ήταν το Ελληνικό Δημόσιο.

δ) Με αποφάσεις του Υπουργού Γεωργίας, που εκδόθηκαν μετά από γνωμοδοτήσεις των Συμβουλίων επί ιδιοκτησιακών θεμάτων, καθώς και με αποφάσεις των Γενικών Διοικητών και του Επιτρόπου Διοίκησης, με τις οποίες κρίθηκαν ιδιοκτησιακές υποθέσεις.

ε) Με αποφάσεις του Διοικητικού Δικαστηρίου του Υπουργείου Γεωργίας του Ν. 2201/1920 και του Ν.Δ. 21 Σεπτεμβρίου 1926.

στ) Με αποφάσεις του Υπουργού Γεωργίας κατά τις διατάξεις του Ν.Δ. 841/1941 «περί λήψεως εκτάκτων μέτρων δια την εκμετάλλευσιν και διαχείρισιν των δασών, λόγω των εκ του πολέμου δημιουργηθεισών συνθηκών», του Ν.Δ. 2501/1953 «περί τροποποιήσεως και συμπληρώσεως ενίων διατάξεων των περί δασών νόμων» και του Δασικού Κώδικα (Ν.Δ. 86/1969).

ζ) Με τις διατάξεις του διατάγματος 2468/1917 και του Ν. 1072/1917.

η) Με αποφάσεις νομαρχών κατά τις διατάξεις του Ν. 998/1979.

θ) Με τις διατάξεις του ν. 248/1976 και με τη διαδικασία των άρθρων 12 του ιδίου σύμφωνα με τα οποία δεν αποτελούν δάσος ή δασική έκταση και αν ακόμη απέκτησαν μεταγενεστέρως δασικό χαρακτήρα, εφόσον έχουν εκδοθεί για τις εκτάσεις αυτές ή για τμήματα τους μέχρι τις 31.3.2011 από τις αρμόδιες δασικές αρχές διοικητικές πράξεις.

ι) Με τις διατάξεις του «Αγροτικού Κώδικα».

κ) Με τις διατάξεις του ν. δ. 2185/1952 «περί αναγκαστικής απαλλοτριώσεως κτημάτων προς αποκατάστασιν ακτημόνων καλλιεργητών και κτηνοτρόφων», που αναγνωρίστηκαν ως ιδιωτικές με τις αποφάσεις των Επιτροπών Απαλλοτριώσεων.

λ) Με τη διάταξη της παρ. 1 του άρθρου 11 του ν. 3147/2003.

μ) Σύμφωνα με τις καταχωρήσεις στα κτηματολογικά βιβλία του Κτηματολογίου Ρόδου και Κω – Λέρου.

2. Παραχωρήθηκαν κατά κυριότητα:

α) Με τις διατάξεις των νόμων ΤΣΤΕ/16.10.1856 και ΥΛΑ/25.3.1871 και των μετέπειτα εκδοθέντων νόμων, με τους οποίους εκποιήθηκαν ή παραχωρήθηκαν από το Υπουργείο Οικονομικών ή την Αεροπορική Άμυνα δημόσια κτήματα, ανεξαρτήτως του χρόνου εκποίησης ή παραχώρησης και της μορφής των κτημάτων.

β) Με τις διατάξεις των προϊσχυσάντων δασικών κωδίκων των νόμων 2636/1924, 3077/1924, 3542/1928, του Ν. 4173/1929, του Α.Ν. 857/1937 «περί παραχωρήσεως δημοσίων και κοινοτικών δασικών εκτάσεων δια σκοπούς γεωργικούς και δενδροκομικής εκμεταλλεύσεως» και του Ν.Δ. 86/1969.

γ) Με τις διατάξεις του Ν. 4108/1929 «περί τροποποιήσεως και συμπληρώσεως διατάξεων τινών της νομοθεσίας περί δήμων και κοινοτήτων».

δ) Με το Ν.Δ. από 17/18.10.1923 «περί παραχωρήσεως κυριότητας δασών ρητινευομένων υπό ιδιωτών» και το Ν.Δ. 2501/1953.

ε) Με τις διατάξεις του Ν. 998/1979, του Ν. 1734/1987, καθώς και άλλων διατάξεων της δασικής νομοθεσίας.

3. Περιήλθαν «κατά κυριότητα» στις παρακάτω περιπτώσεις:

α) Στους υπερθεματιστές, μετά από κατακυρωτικές εκθέσεις δημόσιων αναγκαστικών πλειστηριασμών, εφόσον δεν ασκήθηκε εμπρόθεσμα διεκδικητική αγωγή ή ανακοπή.

β) Σε τρίτους, βάσει συμβιβαστικών πράξεων με το Ελληνικό Δημόσιο, κατά τη διαδικασία του ν. 1884/1990, όπως αυτό τροποποιήθηκε, εφόσον αντικείμενο της συμβιβαστικής πράξης έχει αποτελέσει η κυριότητα της έκτασης και όχι οποιοδήποτε άλλο δικαίωμα τρίτων σε αυτήν.

γ) Από διαχωρισμό υπέρ των Ταμείων Εφέδρων Πολεμιστών Κρήτης και των Μονών βάσει του ν. 3345/1925.

δ) Σε τρίτους από την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, με την προϋπόθεση ότι τα κτήματα αυτά είχαν παραδοθεί στην Ε.Τ.Ε. με πρωτόκολλο παραδόσεως και παραλαβής.

ε) Στην εγχώρια περιουσία των Νήσων Κυθήρων και Αντικυθήρων κατά τις διατάξεις του Ν.416/1984.

στ) Με τις διατάξεις των άρθρων 13 και 18 του Ν.3208/2003, περί διακατεχομένων δασών και κατασκηνώσεις – παιδικές εξοχές

ζ) Κατόπιν αδείας του Υπουργού Γεωργίας κατ’ εφαρμογή του από 3.9.1924 νομοθετικού διατάγματος που κυρώθηκε με το άρθρο μόνο του ν. 3250/1924, εφόσον η άδεια μεταβίβασης δεν ανακλήθηκε ούτε ακυρώθηκε με δικαστική απόφαση.

4. Για τις περιπτώσεις των δασωμένων αγρών

Κατ’ εφαρμογή του άρθρου 67 του ν.998/79 και προκειμένου για αγρούς που άλλαξαν μορφή, με απόφαση του Γενικού Γραμματέα της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης που αναγνωρίζει τις εκτάσεις αυτές ως ιδιωτικές, με βάση τους τίτλους ιδιοκτησίας που ανάγονται πριν την 23/2/1946 και έχουν μεταγραφεί.

5. Υπάρχουν έγραφα (συμβόλαια προ του έτους 1885) που αποδεικνύουν έκτακτη χρησικτησία, για την οποία θα έχει συμπληρωθεί ο χρόνος της τριακονταετούς νομής με καλή πίστη έως την 11-9-1915.
6. Εκτάσεις που έχουν απολέσει τον δασικό τους χαρακτήρα πριν τις 11.6.1975, λόγω επεμβάσεων που έλαβαν χώρα με βάση σχετική διοικητική πράξη, η οποία καλύπτεται από το τεκμήριο νομιμότητας.

Σύμφωνα με τη διάταξη του ν.998/1979, όπως αυτός τροποποιήθηκε ζητούνται τα ακόλουθα:

Α) για οικοδομικές άδειες που εκδόθηκαν πριν την 11-6-1975 να προσκομισθεί:

1. i) Βεβαίωση της οικείας Υπηρεσίας Δόμησης ή Υπεύθυνη δήλωση αρμόδιου μηχ/κου περί μη ανάκλησης ή ακύρωσης της οικοδομικής άδειας.
2. ii) Εξαρτημένο τοπογραφικό διάγραμμα που να βεβαιώνει ο μηχανικός για τα όρια αρτιότητας που ίσχυαν κατά το χρόνο έκδοσης της εν λόγω οικοδομικής άδειας, βασιζόμενος στο θεωρημένο τοπογραφικό διάγραμμα που τη συνοδεύει.

B) Ομοίως, τα ανωτέρω υπό το Α, ισχύουν και στις περιπτώσεις οικοδομικών αδειών που έχουν εκδοθεί πριν την ισχύ του ν.4030/2011, δηλαδή από το 1975 έως 2011, για μη ανακληθείσες ή μη ακυρωθείσες επί εκτάσεων ή τμημάτων αυτών που πληρούν τους όρους αρτιότητας σύμφωνα με το ισχύον καθεστώς κατά το χρόνο έκδοσής τους.

Γ) Τα κτίρια προϋφιστάμενα του 1955, θεωρούνται νομίμως υφιστάμενα και η ως άνω διάταξη εφαρμόζεται για την έκταση του ακινήτου που αντιστοιχεί στην κάτοψη του κτιρίου. Στη περίπτωση αυτή προσκομίζεται εξαρτημένο τοπογραφικό διάγραμμα όπου θα προσδιορίζονται τα όρια της έκτασης του υφιστάμενου κτίσματος και θα βεβαιώνεται από τον μηχανικό ότι το κτίσμα είναι προϋφιστάμενο της ισχύος του Β.Δ/τος 09-08/30-9-1955.

Όπως σημειώνει ο δημοσιογράφος Προκόπης Γιόγιακας στην εφημερίδα “Τα Νέα”, σύμφωνα με πηγές που γνωρίζουν καλά το θέμα, τα νέα κλιμακωτά πρόστιμα θα αρχίσουν να εφαρμόζονται μετά το καλοκαίρι. Κατά τις ίδιες πηγές, το ίδιο ισχύει και για την είσπραξη παλαιότερων τελών. Σημειώνεται πως σύμφωνα με τα όσα ανέφερε ο πρόεδρος του Κτηματολογίου Δημήτρης Σταθάκης (κατά την τελευταία συνέντευξη Τύπου της προηγούμενης ηγεσίας του υπουργείου Περιβάλλοντος, 21 Δεκεμβρίου 2020), το σταθερό τέλος (35 ευρώ ανά δικαίωμα) των παλιών προγραμμάτων (1998-1999) όσο και το αναλογικό (1 τοις χιλίοις μείον 20.000 ευρώ) για τα νεότερα προγράμματα (2008) θα εισπραχθούν κανονικά. Το πάγωμα των προστίμων σημαίνει στην πράξη μια άτυπη παράταση στη συλλογή δηλώσεων. Συνεπώς οι ιδιοκτήτες (αλλά και το Δημόσιο) έχουν στην πράξη ένα – τουλάχιστον – εξάμηνο για να δηλώσουν την ακίνητη περιουσία τους.

Οπως προαναφέρθηκε, τα νέα πρόστιμα θα είναι κλιμακωτά. Αυτό σημαίνει ότι θα υπολογίζονται με βάση την αξία κάθε ακινήτου και τον χρόνο καθυστέρησης. Στο σημείο αυτό θα πρέπει σημειωθεί πως βάση υπολογισμού του προστίμου αποτελεί η αξία του ακινήτου που αντιστοιχεί στο δικαίωμα που δηλώνεται. Διευκρινίζεται πως η βάση υπολογισμού αντιστοιχεί στο ποσό που δεν μπορεί να είναι κατώτερο των 300 ευρώ και ανώτερο των 2.000 ευρώ.

Η μεγαλύτερη περιοχή

Στο μεταξύ, με έναν μήνα καθυστέρηση ξεκινά τον Απρίλιο ή αρχές Μαΐου η συλλογή δηλώσεων στις Κυκλάδες. Είναι η μεγαλύτερη από τις εναπομείνασες περιοχές (με 628.201 προεκτιμώμενα δικαιώματα) όπου δεν έχει αρχίσει η συλλογή δηλώσεων. Οι άλλες περιοχές είναι το Ρέθυμνο, το Λασίθι, μέρος των Χανίων, μέρος του Ηρακλείου, η Κέρκυρα και η Θεσπρωτία. Για το Ρέθυμνο η συλλογή των δηλώσεων αναμένεται μέσα στον μήνα, για Ηράκλειο τα Χανιά και το Λασίθι τον Αύγουστο και για Κέρκυρα, Θεσπρωτία στο τέλος του χρόνου.

Ο σχεδιασμός του Κτηματολογίου προβλέπει να λειτουργήσουν καθ’ όλη τη διάρκεια της σύμβασης οκτώ Γραφεία Κτηματογράφησης: στην Ανδρο, στην Τήνο, στην Κέα, στη Μύκονο, στη Σέριφο, στην Πάρο, στη Νάξο και στη Σαντορίνη.

Επιπλέον, σε μια προσπάθεια να αποφευχθούν οι μετακινήσεις των νησιωτών, θα λειτουργήσουν επίσης και 13 Μονάδες Ενημέρωσης σε 13 μικρότερα νησιά: στην Κύθνο, στη Μήλο, στη Δονούσα, στην Αμοργό, στα Κουφονήσια, στη Σχοινούσσα, στην Ηρακλειά, στην Ιο, στη Φολέγανδρο, στη Θηρασιά, στην Ανάφη και στην Αντίπαρο. Εδώ, η λειτουργία των Μονάδων Ενημέρωσης προβλέπεται μόνο κατά τη διάρκεια της συλλογής των δηλώσεων.

Παράλληλα, για τους ιδιοκτήτες που μένουν στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη προβλέπεται η λειτουργία δύο Γραφείων Κτηματογράφησης προκειμένου να μη χρειαστεί να μετακινούνται προς τα νησιά. Σημειώνεται πως το Γραφείο της Αθήνας θα λειτουργήσει καθ’ όλη τη διάρκεια της σύμβασης, ενώ το Γραφείο της Θεσσαλονίκης μόνο κατά την εξάμηνο περίοδο των δηλώσεων.

Προετοιμασία

Η διάρκεια της συλλογής δηλώσεων είναι τρεις μήνες για τους κατοίκους εσωτερικού και έξι για όσους ιδιοκτήτες μένουν στο εξωτερικό. Ωστόσο, όπως εξηγούν πηγές από το Κτηματολόγιο, οι ιδιοκτήτες δεν χρειάζεται να περιμένουν την τελευταία στιγμή για να ξεκινήσουν τη διαδικασία.

Τι μπορούν να κάνουν; Μπορούν να μαζέψουν όλα τα απαραίτητα χαρτιά και να τα σκανάρουν. Να συμπληρώσουν τη δήλωση και να είναι έτοιμοι. Να εντοπίσουν την περιουσία τους στον χάρτη και να ζητήσουν τα έγγραφα από τα υποθηκοφυλακεία (διότι με την πανδημία μπορεί να καθυστερήσουν), να τακτοποιήσουν τυχόν κληρονομικά θέμα και να… φυλάξουν 35 ευρώ ανά δικαίωμα που θα δηλώσουν. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου τα ειδικά ιδιοκτησιακά αντικείμενα δεν μπορούν από μόνα τους να αποτελέσουν αντικείμενο έγγραφων δικαιωμάτων, όπως τα ανώγεια (ακίνητα που επεκτείνονται πάνω από άλλο γεωτεμάχιο με μηδενικό ποσοστό κυριότητας επί του εδάφους) και τα κατώγεια (ακίνητα που ο αέρας τους, όλος ή τμήμα, αποτελεί ξένη ιδιοκτησία, δηλαδή ανώγειο, με δικαίωμα 100% επί του εδάφους), τα ανωγειοκατώγεια, τα διπλά ανωγειοκατώγεια με ποσοστό 100/100 επί του εδάφους. Σε αυτές τις περιπτώσεις αυτά αντιμετωπίζονται ως κτίρια επί γεωτεμαχίου.

Σε αυτές τις περιπτώσεις, πέρα από τα τυπικά έγγραφα για δικαίωμα κυριότητας ή δουλείας, θα πρέπει οι ιδιοκτήτες να προσκομίσουν τοπογραφικό διάγραμμα, όπου αυτά θα αποδίδονται χωρικά, σε διαφορετικό επίπεδο από τα γεωτεμάχια με τα οποία σχετίζονται.

Σημείωση: εάν δεν προσκομιστεί τοπογραφικό διάγραμμα, οι ιδιοκτήτες θα πρέπει να προσκομίζουν στοιχεία όπως συμβολαιογραφικά έγγραφα, θεάσεις, ονοματεπώνυμα ιδιοκτητών, σκαριφήματα κ.ά.